Nhóm lan Vanda bao gồm : những loài lan mọc khắp vùng Đông Nam Á. Chúng là những cây đơn thân, với một thân mọc thẳng lên và từ thân này lần lượt trổ lá ra, làm cho cây trông có vẻ bẹt, với lá mới liên tục mọc ra ở ngọn cây. Lá dày của chúng có thể mềm và mọng nước hoặc cứng, tùy theo loại. Phát hoa mọc ra từ một bên thân cây, thường là từ nách lá. Rễ phát triển ở gốc thân, lan rộng ra mọi hướng. Trong tự nhiên, những cây này là phong lan mọc bám trên cây chủ.
Tìm hiểu về loài hoa lan Vanda - Vân lan
Có nhiều ý kiến chia sẻ từ người chơi lan về lan Vanda, thông tin tìm hiểu các loài lan vanda và kinh nghiệm trồng:
"Giống lan Vanda này chia thành 3 nhóm:
- Nhóm 1: có lá hình trụ tròn, đòi hỏi ánh sáng nhiều nên phải trồng ở nơi có ánh sáng hoàn toàn không che chắn, rất dễ thích nghi ở những vùng nóng. Trồng lan trong chậu hơi cao từ 20-25cm, có nhiều lỗ thoát, có cọc to, cao khoảng 70 đến 80cm để buộc các ngọn lan (không dùng nẹp tre) đặt ở giữa chậu, có thể bó xơ dừa vào cọc này. Buộc các ngọn Vanda có ít nhất 2 tầng rễ dài khoảng 40-60cm, cách đáy chậu 5-10cm, rồi cho than, gạch vào đáy chậu (tỷ lệ 1:1). Mỗi chậu trồng chung 3-4 ngọn, nên kê các chậu sát nhau. Cho cỏ khô và xơ dừa vào xung quanh chậu để giữ độ ẩm và cung cấp dưỡng chất cho lan. Khi mới trồng phải che nắng, khi cây phát triển tốt mới tháo ra.
- Nhóm 2: Có lá dẹt phẳng, đòi hỏi ít ánh sáng hơn nên có thể trồng ở các xứ khác, chỉ cần 50% ánh sáng trực xạ. Trồng lan vào chậu gỗ hoặc chậu đất. Trồng 2-3 ngọn trong một chậu, cuốn cho rễ nằm trong chậu thật nhẹ nhàng, sau đó cho than củi vào từ từ.
- Nhóm 3: Có dạng lá trung gian giữa 2 nhóm trên, cần ánh sáng cao hơn dạng lá dẹt phẳng nhưng thấp hơn lá trụ tròn, ánh sáng cần 70% - 80%. Trồng nhóm này như nhóm 2 nhưng khi trồng xong để cây trong bóng mát cho đến khi rễ phục hồi thì tăng ánh sáng lên." - bạn KingQueen chia sẻ
"Theo GHT thấy nó có 3 nhóm và rất nhiều loại. Có loại màu trắng và màu đỏ rồi đúng không, còn có loại màu tím, vàng, da cam và vô thiên loại lai như tím viền đỏ hay ngược lại, trắng chấm tím viền...... Kể sao hết đây, các loài trên còn không có đặc điểm nhận dạng riêng nữa chứ, chỉ khi nó ra hoa mới biết chính xác hoặc tin vào nguời bán hàng thôi." - bạn GHT chia sẻ
"Trồng vanda treo mà không có hồ nước bên dưới, hoặc không tìm cách giữ cho nó ẩm độ thích hợp thì koi như xong, sẽ thấy nó rất khó ra bông. Trồng giỏ treo thì phải tội thông thoáng quá đáng, nên phải có vườn cơ, trồng chơi thì trồng bằng chậu đất nung, và bằng dớn đen, cây sống tốt hơn. SB thấy chơi Vanda trồng trụ dưới đất, loại cắt cành ấy, cũng khá đẹp, lại dễ ra hoa, mokara cũng vậy. Nói thêm là các bài dịch từ nước ngoài thường khó áp dụng cho điều kiện ở Việt Nam mình." - bạn Solid Blue Discus chia sẻ
Tìm hiểu về giống hoa lan Vanda được chia sẻ từ Vườn hoa lan: "Lan Vanda"
Vanda là một loại phong lan (epiphyte) thân đơn, lá cứng và xòe sang hai bên. Lá cây chia làm 3 loại:
- Dẹp (strap leave),
- Lá tròn và cứng (teres),
- Pha giữa hai loại kể trên (semi teres).
Vanda là một trong số những giống lan đẹp nhất thế giới, màu tím gân nổi, một số có màu xanh rất lạ và hiếm. Trong tự nhiên, Vanda được tìm thấy ở vùng núi Himalaya hùng vĩ, vài nơi ở New Guinea và Úc. Phần lớn Vanda đều thích sống trên thân gỗ mục vì điều này giúp rễ của cây hút được hơi ẩm trong không khí tốt hơn. Trong vườn nhà, nên trồng Vanda trong giỏ có nhiều lỗ thoáng khi lớn, treo cao và thả rễ thòng xuống bên dưới.
Thông thường người ta dùng từ ngữ Hy lạp để đăt tên cây lan, nhưng trong trường hợp này lại dùng chữ Vanda là tiếng phạn (Sankrit dùng dể chỉ tên cây Vanda tessellata). Thế nhưng năm 1819 Robert Brown lại dùng chữ Vanda để đặt tên cho cây Vanda roxburghii đã nở hoa tại Anh quốc để vinh danh William Roxburgh, Giám đốc vườn thảo mộc Calcutta.
Vanda là một loại phong lan (epiphyte) thân đơn, lá cứng và xòe sang hai bên. Lá cây chia làm 3 loại: Dẹp (strap leave), lá tròn và cứng (teres), hoặc pha giữa hai loại kể trên (semi teres).
Cùng chung một nhóm với Vanda là Ascocentrum, Ascocenda lai giống giữa Asocentrum và Vanda. Nhiều nhà sinh vật học (Taxonomist chuyên về Hoa Lan, trên thế giới có khoảng 21 người mà ít khi đồng nhất ý kiến) đã chia Vanda ra làm 4 loại khác:
1. Euanthe căn cứ vào cây Vanda sanderiana cuả Phi luật Tân,
2. Trudelia căn cứ vào những cây mọc ở Hy Mã Lạp sơn,
3. Holcoglossum thuộc loại semi teres mọc tại Trung quốc và Đông Dương,
4. Papilionathe cho nhừng cây thuộc dạng teres.
Ánh sáng: Nhiệt độ để cây phát triển tốt: 12 - 28 C (53 - 82F)
Vanda lớn nhanh hơn dưới ánh sáng. Trong vườn kính, treo chúng cao càng gần kính càng tốt. Chúng thích tắm mình cả ngày dưới nắng nhưng ưa ánh sáng được phân tán hơn là tập trung làm cháy sém da quanh gốc. Nếu trồng trong nhà, nên để hoa kề cửa sổ nhiều nắng nhất và thay đổi vị trí theo mùa để hoa luôn nhận được ánh sáng đầy đủ.
Vanda ưa nhiều nắng (full sun) nhưng cũng cần che lưới 30%, nhiệt độ tối thiểu là 60°F, tốt nhất là 70°F, nhiệt độ cao nhất 95°F, ẩm độ trung bình là 70-80% và thoáng gió cho nên cần có máy phun hơi ẩm (evaporative cooler hay humidifier). Đáp ứng được điều kiện này Vanda sẽ có hoa từ mùa Xuân cho đến mùa Thu, có cây ra hoa 3- 4 lần như cây Ascocenda Princess Mikasa chẳng hạn. Vanda ưa trồng trong rỏ gỗ (Basket) để cho rễ đuợc thoáng đãng. Nếu không có nhà kính, muà Đông nên mang vào trong nhà để ở cưả sổ phía Tây Nam và cho thêm đèn.
Lan Vanda lá dẹp
Tưới nước và bón phân
Muà hè Vanda cần tưới tối thiểu mỗi ngày một lần, mùa Xuân và Thu 2 lần một tuần và bớt đi vào muà Đông. Khi tưới nước, nên chú ý rễ phải biến từ mầu trắng sang mầu xanh đen mới là đủ nước. Mùa hè nên dùng bình phun nước pha phân bón thật loãng, mỗi ngay phun vài lần. Vanda cần nhiều phân bón hơn tất cả các loại lan, nên bón phân 20-20-20 mỗi ngày vào mùa hè với ¼ thìa cà phê cho 1 gallon nước hay 1 thìa, một gallon mỗi tuần và cứ 3 tuần một lần bón bằng phân 10-30–20. Mùa Xuân và mùa Thu bón 2 tuần một lần và mùa Đông ngưng bón. Khi bón phân phải tưới nước rồi mới bón, đừng bón phân khi rễ còn khô.
Thay chậu
Vanda nên trồng trong giỏ (basket) bằng gỗ không nên trồng trong chậu nhựa. Nếu giỏ nhỏ quá, nên lồng vào trong giỏ lớn hơn. Ngâm rễ lan vào trong nước chừng ½ giờ cho mềm, cuộn lai theo vòng tròn và bỏ vào giỏ. Có thể bỏ thêm than củi hay võ thông loại lớn từ 1 inche trở lên. Khi cây quá cao có thể cắt ngắn đi, miễn là phần ngọn phải có tối thiểu là 3 rễ. Phần gốc dưới để vào chỗ mát có thể ra nhánh mới.
Những vấn đề
Khi cây ra nụ cần tưới điều hòa, nếu để khô hay độ ẩm xuống quá thấp, nụ sẽ bị úa vàng và rụng. Một đôi khi nụ hoa tiết ra một chất mật làm cho nụ cũng không nở được, lấy bình phun nước phun nhẹ vài lần cho tan chất mật. Khi lá cây bị nhăn nheo và vàng triệu chứng cuả thiếu nước, cây bị rụng lá phía dưới hoặc là cây bị quá khô, thiếu độ ẩm hay bị bệnh. Nếu bị bệnh phun bằng Draconil từ gốc đến ngọn và rễ liên tiếp 2-3 tuần liền. Nếu không hết, cắt bỏ phần gốc cho đến khi nào thấy hết đốm đen ở trong lõi. Dùng vôi hay diêm sinh bôi vào chỗ cắt. Phun Draconil toàn diện, đợi cho ráo nước cho vào bao nylon treo vào chỗ mát. Đừng để nuơc đọng trên ngọn. Khi nào ra rễ dài trên 2 inches mới bỏ ra ngoài.
Lan Vanda lá tròn
Những cây dễ trồng và ra nhiều hoa
Nên trồng những cây đã lai giống phần đông dễ trồng mà lại nhiều hoa như cây Ascocenda Princess Mikasa chẳng hạn, cây này có hai mầu: hồng và tím xanh có thể ra hoa tới 3-4 lần trong một năm nếu đầy đủ điều kiện.
Những loài Vanda có hương thơm
Vanda tricolor
Vanda tricolor var suavis
Vanda amesiana
Vanda dearei
Vanda insignis
Vanda lamellata
Vanda luzonica
Vanda merrillii
Những cây lai giống từ các cây kể trên đều thừa hưởng đặc tính di truyền hương thơm từ cây cha hoặc cây mẹ. Nên nhớ cây Vanda foetida một vài cuốn sách đề là fragrant nhưng mùi hôi nồng nặc.
Cách trồng Vanda có thể áp dụng cho Aerides, Renanthera và Rhynchostylis được, nhưng những cây sau này không cần nhiều ánh nắng.
>> Xem thêm: Kỹ thuật trồng lan Vanda và Ascocenda